13.03.2017
“Autobiography of Dr Pt Deo
Dutta Sharma”
** द्वितीयभागम्, भाग -2 Part-2:
Page 2.01 – 2.105
4. नामकरणम् नाव रखाई
Naming the Baby
Page 2.63 – 2.73
जातकाय ‘नामकरणसंस्कारम्’ महत्वपूर्णंपरिवाराय, समाजाय,
तथा देशाय.
* जनमतुआ के 'नाव रखाई', परिवार खातिर,
समाज खातिर, aa देश खातिर बड महत्व के होला.
Janamatuaa ke 'Naav rakhaai', pariwaar
khaatir, samaaj
khaatir, desh khaatir baRaa mahatvapoorna baat
holaa. *
** The ‘Naming Ceremony’ of the
new born is very important for the family, society and for the country. **
* नावरखाई बहुत महत्व के संस्कार ह, नवजात के जिनगी
खातिर ; एह दिन नवजात के माई बाप , दादा दादी, नाना नानी, मामा मामी आ सब बड
लोग, आस पास के लोग आवेले, जेकरा सामने गणेश जी आ देवता लोगन
पूजा के बाद लइका के नाव रखाला. *
नामकरणम् महत्वपूर^णम् जातकाय, जीवने.
अस्मिन् दिवसे
जातकस्य माता पिता, प्रपितामही प्रपितामहः, सपत्नीक मातुलाः, अन्यगुरुजनाः, लालनाः, अन्य
स्वजनाः च आगच्छान्ति , येषां सम्मुखे गणेशदेबानाम् सम्मुखे जातकस्य 'नामकरणसंस्कारम्' भवति.
Naamakara0Iam MahatvaPoor0Iam Jaatakasya
Jeevane. Azmin divase Jaatakasya Maataa-Pitaa, Prapitaamahi-Prapitaamaha:,
SapatneekaMaatulaa:, anyaGurujanaa:, Lalanaa:, anyaSwajanaa: ca aagacchanti,
yezaam sammukhe Ga0Iesha-devaanaam sammukhe Jaatakasya 'Naamakara0Ia
Sanskaaram' bhavati.
* नाव के पहिला भाग,
त लइका के होला, दूसर भाग वंश के, आ तीसर भाग पिता के नाव होला *
नामकरने >
प्रथमभागम् जातकाय, द्वितीय भागम्
वंशानुगतं, तृतीय भागम पितुः नामं भवति.
पण्डित अम्बिकादत्त
शर्मणः प्रथम पुत्रस्य नाम
"शिव
दत्त शर्मा आम्बिकादत्ती", यः भगवान शंकरस्य आराधनापश्चात् अभवत्.
Naamakara0Ie
> PrathamaBhaagam Jaatakaaya, dwiteeyaBhaagam Vanshaanugatam, tathaa
triteeyaBhaagam Pitu: Naamam bhavati.
Pt. Ambikaa Datta Sharmana: PrathamaPutrasya Naama
"Shivadatta Sharmaa Aambikaadatti", ya: Bhagawaan Shankarasya
AaraadhanaaPascaat-abhavat.
Naamakara0Iam MahatvaPoor0Iam Jaatakasya Jeevane. Azmin divase Jaatakasya
Maataa-Pitaa, Prapitaamahi-Prapitaamaha:, SapatneekaMaatulaa:, anyaGurujanaa:,
Lalanaa:, anyaSwajanaa: ca aagacchanti, yezaam sammukhe Ga0Iesha-devaanaam
sammukhe Jaatakasya 'Naamakara0Ia Sanskaaram' bhavati.
Naamakara0Ie > PrathamaBhaagam Jaatakaaya, dwiteeyaBhaagam
Vanshaanugatam, tathaa triteeyaBhaagam Pitu: Naamam bhavati.
Pt. Ambikaa Datta Sharmana: PrathamaPutrasya Naama "Shivadatta Sharmaa
Aambikaadatti", ya: Bhagawaan Shankarasya AaraadhanaaPascaat-abhavat.
Evameva Pt. Ambikaa Datta Sharmana: dwiteeyaPutrasya Naama "Devadatta
Sharmaa Aambikaadatti" abhavat, yasya PrathamaBhaaga: 'Devadatta:',
dwiteeyaBhaaga: 'Sharmaa' VanshaSoocaka: tathaa triteeyaBhaaga: Piturnaama 'Aambikaadatti'.
Ataeva Jaatakasya Naam:-
"Devadatta Sharmaa Aambikaadatti", yat Uttar Bhaarate nyoone
"Devadatta Sharmaa". athavaa "Deo Dutta Sharma" abhawat,
yatra saadhaara0Iatayaa PiturBaagam na aavashyakam.
Ehi se Janamatuaa ke Maai-Baap, daadaa-daadi, maamaa-maami, caacaa-caaci,
aRos-PaRos aa ishT-mitra ke saamane Ganesh ji, Paarvati ji, Mahaadevaji,
Prithvee Maataa aa sab devi-devataa ke bulaa ke poojaa ke baad Naaw-Rakhaai ke
Sanskaar holaa.
Janamatuaa ke naav ke Pahilaa Bhaag 'okar aapan naav', dusar Bhaag 'Vansha
ke holaa', aa teesar Bhaag ke prayog Uttar Bhaarat me` naa hokhe. Eh se Pt.
Ambikaa Datta Sharmaa ke dusar BeTaa ke Naav rakhaail >
"Devadatta Sharmaa", caahe "Deva Datta Sharmaa".
Eh me` 'Devadatta' ta Janamatuaa ke aapan naav bhail; 'Sharmaa' sab
Braahmanan ke Upnaam ha.
'Braahman' pa jaadaa jaane khaatir dekhee` kitaab "History of
Brahmanism" (ab durlabh), ego jhalak khaatir jaaee`
“House of Vedas and
Ayurveda”:
ISBN: 978 1 304 30027 0
Biography of Acharya Pandit Ambika Datta Sharma
at www.scribd.com,
www.sanskritdainikam.blogspot.com dt 29.12.2014
During
'Naming Ceremony' of a new born baby the mother-father, Grandappas, Metarnal
peternal Uncle-aunta, friends, relatives and neighbours
are invited. After worshipping of Ganapati deva, Mother Gauri, other devi and devas, the baby is
named.
The name of a new born baby constitutes the following 3
Parts:
First name or
the individual's name, the Family Name, and the first part of the name of the father.
Thus, the 2nd
son of Pt Ambika Datta Sharma was named as "Deodutta Sharma" in line
with the name of his 1st son "Sheodutta Sharma". Thus the name of his
2nd son become: "Deo Dutta Sharma".
Where 'Deo Dutta' is his own name or 1st name, and
'Sharma' is the 'Family name for all or
any Brahman'.
More on 'Brahman' goto
“House of Vedas and
Ayurveda”:
ISBN: 978 1 304 30027 0
Biography of Acharya Pandit Ambika Datta Sharma
at www.scribd.com,
at www.sanskritdainikam.blogspot.com dt 29.12.2014
4.1. ‘नामकरणम्’ Adhikam, ‘नाव रखाई’ pa auri,
more on ‘Naming the baby’: Page
2.67 – 2.72
** The Naming of a new born baby
ia of utmost importance for the baby, family and for the country. **
* जनमतुआ के 'नाव रखाई' परिवार खातिर, समाज आ देश खातिर बड़ा महत्वपूर्ण होला.
Janamatuaa ke 'Naaw rakhaai'
pariwaar khaatir, samaaj
khaatir, desh khaatir baRaa
mahatvapoorna holaa. *
नामकरणसंस्कारं महत्वपूर्णम् जातकस्य
जीवने.
Naamakara0Iam MahatvaPoor0Iam
Jaatakasya Jeevane.
एतष^मिन दिवसे जातकस्य माता - पिता,
प्रपितामही - प्रपितामहः, सपत्नीकः मातुल:, अन्य गुरुजनाः, ललनाः, स्वजना: च आगछन्ति;
येषाम् सम्मुखे, गणपति एवं अन्य देवानां सम्मुखे 'नामकरण - संस्कारं' अभवत्.
Azmin divase Jaatakasya
Maataa-Pitaa, Prapitaamahi-Prapitaamaha:, SapatneekaMaatulaa:, anyaGurujanaa:,
Lalanaa:, anyaSwajanaa: ca aagacchanti, yezaam sammukhe Ga0Iesha-devaanaam
sammukhe Jaatakasya 'Naamakara0Ia Sanskaaram' bhavati.
* Ehi se Janamatuaa ke Maai-Baap, daadaa-daadi, maamaa-maami, caacaa-caaci,
aRos-PaRos aa isT-mitra ke saamane Ganesh ji, Paarvati ji, Mahaadevaji aa sab
devi-devataa ke bulaa ke poojaa ke baad Naaw-Rakhaai ke kaam holaa.
Janamatuaa ke naav ke Pahilaa Bhaag 'okar aapan naav', dusar Bhaag 'Vansha
ke holaa', aa teesar Bhaag ke prayog Uttari Bhaarat me` naa hokhe. *
** On the day of the Naming of
the New born baby, the parents, grand parents, meternal Uncle and Aunt, ladies
and other seniors are present. In the presence of Ganapati deva, other devis
and devataas ‘the naming Ceremony’ is performed.
The 1st part of the name of the
baby is her / his own, the 2nd part is the Family name and the 3rd part is the
1st name of the father. Now a days, in most cases, the 3rd part is not in
vogue. **
* 'जनमतुआ के नाव के पहिला भाग > ओकर आपन नाव होला, दूसर भाग > कुल नाव होला,
आ तीसर भाग पिता के पहिला नाव प होला. *
नामकरणे प्रथमभागं जातकस्य, द्वितीयभागं
वंशानुगतं,
तथा तृतीयभागं पितुः प्रथमनामम् भवति.
Naamakara0Ie PrathamaBhaagam
Jaatakaaaya, dwiteeyaBhaagam Vanshaanugatam, tathaa triteeyaBhaagam Pitu:
Naamam bhavati. Adhunaa triteeya bhaagasya prayogam na bhavati uttara-Bhaarate.
* पंडित अम्बिकादत्त शर्मा के बड़ बेटा के नाव "शिवदत्त शर्मा" रखाइल
जे महादेव शंकर के पूजा से भइलन. एहीसे पंडित अम्बिका दत्त शर्मा के दूसर बेटा के नाव
रखाइल "देवदत्त शर्मा.” *
पण्डित अम्बिकादत्त शर्मनः प्रथमपुत्रस्य
नाम "शिवदत्त शर्मा", य: महादेवशंकरस्य आराधनपश्चात्जात:.
एवमेव पण्डित अम्बिकादत्त शर्मनः द्वितीयपुत्रस्य
नाम
"देवदत्त शर्मा आम्बिकादत्ति:"
अभवत्.
यस्य प्रथमभागः 'देवदत्तः', द्वितीय
भागः 'शर्मा', वंशसूचकः,
तथा तृतीय भागः पितुर्नाम 'आम्बिकादत्ति:'.
Pt. Ambikaa Datta Sharmana:
PrathamaPutrasya Naama "Shivadatta Sharmaa", ya: MahaadevaShankarasya
AaraadhanaaPascaat-abhavat.
Evameva Pt. Ambikaa Datta
Sharmana: dwiteeyaPutrasya Naama "Devadatta Sharmaa Aambikaadatti"
abhavat, yasya PrathamaBhaaga: 'Devadatta:', dwiteeyaBhaaga: 'Sharmaa'
VanshaSoocaka: tathaa triteeyaBhaaga: Piturnaama'Aambikaadatti'.
अतएव जातकस्य नाम "देवदत्त शर्मा
आम्बिकादत्ति:" अभवत्, यत् उत्तरभारते "देवदत्त शर्मा" अथवा "देव
दत्त शर्मा" अभवत्, यत्र साधारणतया पितुर्भागम्अनावश्यकम्
Ataeva Jaatakasya Naama:- "Devadatta
Sharmaa Aambikaadatti", yat Uttar Bhaarate nyoone "Devadatta
Sharmaa". athavaa "Deo Dutta Sharma" abhawat, yatra
saadhaara0Iatayaa PiturBaagam na aavashyakam.
* Eh se Pt. Ambikaa Datta Sharmaa ke dusar BeTaa ke Naav rakhaail >
"Devadatta Sharmaa", caahe "Deva Datta Sharma".
Eh me` 'Devadatta' ta Janamatuaa ke aapan naav bhail; 'Sharmaa' sab
Braahmanan ke Upnaam hola Smriti ke anusaar. *
परन्तु अधिकांस
सनातनी, आर्यसमाजी, सनातनार्यस्य 'वंशम्' तु तेषाम् 'गोत्रात्' ज्ञायते. जाति, मात्र
व्यवसायम् प्रदर्शयति, यत अधुना निरर्थकमेव. अद्युना जन्मना ब्राह्मणः सैनिकः, सत्रियः
व्यापारी, सेवक: च भवति, शूद्रः शिक्षाकः > यत क्षत्रियस्य,
वैश्यस्य, शूद्रस्य वृत्तिः आसीत् पूर्वं .
परन्तु 'गोत्रम्' अर्थात् ‘वंशावलि', ऋषि मनु-पुत्र / पुत्री अर्थात् 'मानवाः',
'sons / daughters of Rishi Manu = Maanav > ‘Manav’ > ‘Man’ or man Aangla-Bhaazaayam
likhitam,
'Men / women'.
Ata: man wo-man => ManuPutraPutri.
दयनीयम् यत् पश्चिमीजनाः स्वयं ‘man’ इति कथयन्ति, परन्तु विस्मृतं यत् ते
"मनुपुत्र
/ पुत्री” .
Dayaneeyam yat Pascimee janaa: swayam ‘man’ iti kathayanti, parantu te
vismritam yat te ‘ManuPutraPutri’.
* Baakir adhikaans ‘Sanaatani. Aaryasamaaji, Sanatanaryan ke ‘Vansha’ ta~
logan ke “Gotra” se pataa chalelaa jekaraa Jaati aadi ke kawano matlab naa
hokhe. Jaati se logan ke peshaa pataa calelaa.
Baakir ‘Gotra’ ke maane ‘Vansha’
Maanav > Manav > Man ke suruaat aa baD*anti dekhee`
Bhaarateeya logan ke anusaar:
Sab Maanav, Human ‘Rishi Manu’ ke Santaan havan.
=> Sons and daughters of
Rishi Manu => Maanav:, man+wo-man at level – 0 pa *
** But most ‘Sanatani. Aaryasamaji,
and Sanatanarya’s clan is shown by their “Gotra” which cuts across the line of
casts, which indicates one’s profession not the Heritage.
But ‘Gotra’ means clan of Maanav
> Manav > Man at level – 0 **
* Baakir adhikaans ‘Sanaatani. Aaryasamaaji, Sanatanaryan ke ‘Vansha’ ta~
logan ke “Gotra” se pataa chalelaa jekaraa Jaati aadi kawano matlab naa hokhe.
Jaati se logan ke vyavasaay pataa calelaa.
Baakir ‘Gotra’ ke maane ‘Vansha’
Maanav > Manav > Man ke suruaat aa baD*anti dekhee` Bhaarateeya logan
ke anusaar:
Sab Maanav, Human ‘Rishi Manu’ ke Santaan ha
=> Sons and daughters of
Rishi Manu => Maanav: at level – 0 pa *
प्रथमस्तरे: 16 ऋषिगणाः येन 'गोत्रम्’ चलति. एकमेव गोत्रे विवाहं न करणीयम् धर्मशास्त्रानुसारेण,
जनन-विज्ञानानुसारेण च.
ते सन्ति > ऋषि गर्ग:, गौतम:, शाण्डिल्य:, पराशर:, कश्यप:, अत्रि, कौशिक:, भारद्वाज:,
अगस्त्य:, अंगिरस:, वशिष्ठ:, भार्गव:, कौशल:, वत्स:, उपमन्यु:, दत्तात्रेय:.
Garg:, Gautama:, ShaanDilya:, Paraashara:, Kashyapa:, Atri, Kaushika:,
Bhaaradvaaja:, Agastya:, Angirasa:, Vashishtha:, Bhargava:, Kaushala:, Vatsa:,
Upamanyu:, Dattaatreya:
.
* Star- 1 pa: 16 Rishi log baaRan jekare naav pa ‘Gotra’ ke naav holaa.
Smriti Dharmashaastra ke anusaar eke ‘Gotra’ me` shaadi naa hokhe, je se
GeneTic kharaabi kam holaa aa je Purush (male lineage) Vansha pa aadhaarit baa.
** At level-1: There are 16
Rishi from which ‘Gotra’: “Geneology Register of Sanaatanaaryas” starts which
shows their descendants:
16 Gotras at Level -1: Garg,
Gautam, ShaanDilya, Paraashar, Kashyap, Atri, Kaushik, Bhaaradvaaj, Agastya,
Angiras, Vashishtha, Bhargav, Kaushal, Vatsa, Upamanyu, Dattaatreya. **
विश्वे ब्राह्मणIय तथा गोत्राय अधिकं
ज्ञातुं पश्यतां पुस्तकं
"History of
Brahmanism" (अधुना दुर्लभं), परन्तु मात्र अस्य पूर्वरूपम्ज्ञातुं गम्यताम्
“House of Vedas and Ayurveda” नाम्नि
पुस्तके:
* Sansaar me`
'Braahman' aa ‘Gotra’ pa jaadaa jaane khaatir dekhee` kitaab "History
of Brahmanism" (ab durlabh), ego jhalak khaatir jaaee`
“House of Vedas and Ayurveda”: ISBN: 978 1 304 30027 0
Biography of Acharya Pandit Ambika Datta Sharma
at www.scribd.com,
www.sanskritdainikam.blogspot.com dt 29.12.2014 *
** Thus, the 2nd son of Pt
Ambika Datta Sharma was named as "Deodutta Sharma" in line with the
name of his 1st son "Sheodutta Sharma".
Thus the name of his 2nd son
became: "Deo Dutta Sharma".
Where Deodutta, or 'Deo Dutta'
is his own name or 1st name, and 'Sharma'
is the 'Family name for all or
any Brahman'.
More on 'Brahman' goto the book
entitled > "History of Brahmanism" read by Deo Dutta Sharma during
1957 – 58 (now unavailable), However, for a glimpse go to the book by the
Author entitled:
“House of Vedas and Ayurveda”: ISBN:
978 1 304 30027 0
Biography of Acharya Pandit
Ambika Datta Sharma
at www.scribd.com, at www.sanskritdainikam.blogspot.com dt 29.12.2014 **
4.2 अन्नप्राशनम् Annapraashanam खीर खियाई Kheer Khiyaaee Feeding Porridge. Page 2.73 – 2.79
अन्नप्रासनसंस्कारं शिशुजन्मात् ६ मासपश्चाद्भवति, यदा शिशुमातुल: शिशुमुखे क्षीरम्
ददाति रजतचमसेन,
देवदत्तस्य मातुलः पण्डित अमीर उपाध्यायः
देवदत्तमुखे रजतचमसेन क्षीरम् दत्तवान.
Annapraashanam Sanskaaram
Naamakara0IaSanskaaraat shishuJanmaPascaat 6 maase bhavati, yadaa
ShishuMaatula: shishuMukhe xeeram dadaati rajataPaatraat rajataCamasena.
Devadattasya maatula: Pt Ameer Upaadhyaata DevadattaMukhe rajataCamasena
datta:.
* अन्नप्रासन संस्कार में लइका के मामा ओकरा के चादी के चम्मच से खीर खियावेले,
देवदत्त के मामा पंडित अमीर उपाध्याय खीर -खिअवनी कइले रहस. *
‘Naav Rakhaai Sanskaar’ ke 6 Maheenaa baad laikaa /laiki ke ‘Kheer
Khiyaayee Sanskaar’ holaa; je me` okar Maamaa caandi ke kaToree se caandi ke
camacaa se “Kheer Khiyaai” karelan. Devadatta ke maamaa Pt Ameer Upaadhyaay
“kheer Khiaayee” kaile. *
** After 6 months of the Naming
Ceremony, the Ceremony of
“Feeding Porridge” to the child
is performed by the Maternal Uncle of the child, who feeds the ‘Porridge’ from
a Silver bowl with a silver spoon normally. *
5. कर्णछेदन संस्कारम् Kar0Iachedanam कान छेदाइ Ear
pearcing
वाल्यकालम्
Vaalyakaalam लइकाई Laikaai`
Childhood. Page 2.74 – 2.83
देबदत्तः वालकाले अति प्रसन्न:, यत्
स: कनिष्ठः आसीत् .
* देवदत्त बचपन में`खूब मस्ती कइले
बाड़े, काहे की ऊ भाई आ 3 बहिन में सबसे छोटी हवन.
** Deo Dutta has enjoyed his
childhood a lot, being the youngest of all 3 sisters and brother. **
मम ज्येष्ठ भगिनी पितIसह मोदफलपुरे
वसति स्म अध्ययनाय, अन्यभगिनी-गायत्री तथा सरस्वती तथा भ्राता, माता, मातामही सह ज्ञानपुरे
आसन^.
अहम् मम वाल्यकालं चिन्तयामि.
* हमार सब से बड़की बहिनी बाबूजी के साथ मुजफ्फरपुर रहत रही आ पढ़त रही, बाकिर बहिन
गायत्री, सरस्वती आ भाई जी आ हम ज्ञानपुर में रहत रहीं माई आ आजी के साथे.
हम आपन बचपन इयाद करतानी: *
** My eldest sister Saviti
Sharma used to live with our father in Muzaffarpur for study, but my 2 sisters
Gayatri and Sarasvati, and elder brother along with myself used to live with my
mother, Devarati Devi
and grand mother in village
Gyanpur.
I recall my childhood of Gyanpur:**
मम गृहं सम्मुखे ब्रह्मस्थानमासीत्
एकवृहद्पीपलतरु यत्र अनेकाः वाल वाला:, नर- नारी ये वार्तालापान, हसन, कोलाहलं तथा प्रेमालापान कृतवन्तः, यदा कदा
अहमपि तेषां प्रतिरूपम् कृत्वा अह्लादितम्. त्
* बरहम बाबा के नीचे ढेर लईकी, लइका सब खेलत रहत रहन करीब से ग ऊहा रहत रहन बतियावत,
हसत बोलत, हल्ला गुल्ला करत, प्यार उआर करत कबही गावत बजावत; हम जेकर नक़ल क के खुसी
होत रहे. *
**There were many boys and girls
to play with, play under the shade of Barham Baba, a very large peepal tree
where always 10 to 50- 60 people used to be found gossiping, laughing,
shouting, love making, singing
which I used to often imitate
and enjoy. **
त् न्
यदा कदा मम ग्रामीण भगिनी तथा पितृव्य-भगिनी
एवं भ्राता क्रीडितुं क्षेत्रे आनीयतान्
यत्र विभिन्न अन्ना: आसन्, तेषां भक्षनम् आनन्ददायकम्. .
* कबही कबही गाव के एगो फूआ, दीदी आ भाई हमारा के खेले खातिर खेत में` रहन जहवा
अनाज, बूंट, मटर उपजल रहे, जेकरा के खाये में बड़ा मजा आवत रहे. *
** Sometimes some village fufi,
didi and bhaai used to take me in the fields
full of crops, gram, peas which
was so enjoyable! **
अहम् अद्य च जानामि, केन एरंडी व्रिक्षतले
शीतलछायायां यदा मम पितृव्य-भगिनी सुंदरतमं फलां खादितुं अयच्छत्.
* हमारा अबहियो ईयाद बा, रेड़ी के गाछ नीचे ठण्ढा ठंढा जगह में खेलत रही जा फुआ,
जे अमरा के खूब प्यार करत रही, उनका हाथ से छीलल बूट के दाना खाये में खूब नीमन लागत रहे. *
** I still recall, how we used
to play under the cool cool shade of the caster tree. Truly under this shade I
used to take gram pealed of the skin
by the fufi who loved me a lot.
**
* हमनी के गंगा जी में जहाजन के आइल गइल देखल खूब नीमन लागत रहे;
सोंस आ घरियार के पानी फेंकल नीमन लागत रहे. *
** We liked to watch the ships
far off in the mother Ganga coming closer and closer. Sitting at the bank of
Ganga Maai along with a number of children, when we used to watch how so~`s
[seals] and ghaRiyaar [crocodiles] used to splash water and jump up in the sky
in Ganga, sea gulls in the sky fly high up. **
अहम् अद्य च स्मरामि केन मम ग्रामीण
पितुर्भगिनी एरण्डी वृक्षतले शीतलछायायां स्व जंघोपरी मम मष्तकं धृत्वा प्रेमपूर्वकं
निद्रामलभत्, तदा केचन पोतस्य वादने मम निद्राभग्नम्.
* हमरा आजो इयाद बा की कैसे हमार गाव के फूआ रेडी के गाछ के छाह में बैठ अपना जांघ
प थपकी दे दे के सुतावत रही, कवनो जहाज सीटी से हमार नीन टूट जात रहे. *
** Yes, I still remember
sleeping in the lap of fufi under Caster Tree! Yes, Tree!! Which used to
provide lot of cool, calm, enjoyment while sleeping under her lap, when a
steamer whistled to awake me. **
अन्य वृक्षाभावे, एरण्डीवृक्षमेव तरु
भवति.
* भोजपुरी के कहाउत:
‘जहां गाछ ना बिरीछ उहाँ रेड पुरुधान’.
ई कहाउत इहाँ साफ़ झलकता *
** Truly people say in Bhojpuri:
“Jahaa` gaach naa birich,
uu`haa` re`R purudhan”
means: “Where there are no
trees, caster plant itself becomes a tree.” **
न कदापि चिन्तनीयं यत् ज्ञानपुर ग्रामे
न कोSपि वृहद^वृक्ष: आसीत्. प्रथमं ब्रमस्थाने विशालपीपलतरु तथा द्वितीय` ग्रामसीमा
निकटे नथमलपुर-दिशायां ' ढेलहा बाबा ', लोष्टपितामहः ‘LoshtaPitaamaha:’.
* कबही ई नाचे के चाही चाही की ज्ञानपुर गाँव में कवनो बड़हन पेड़े नइखे
हमरा गाँव में दुगो लमहर पेड बाड़ेस: एगो हमनी के घर के सामने बरहम बाबा के पीपल
गाछ आ दूसर ढेलहा बाबा आपन गाँव के अंत में` नथमलपुर के राह प
जे केहू ऒकरा नियरे से जात रहे, ऊ ओकरा जड़ तर एगो बढ़ ढेला जरूर रखत रहे. *
** Never to think; There was no
trees in Gyanpur village.
We had two large trees in our
village: one in front of our house Barham Baba; and the other Dhelaha Baba near
the end of Gyanpur in Nathmalpur side.
Any one passing nearby used to
put a big lump of earth called ‘Dhela’
under the foot of Dhelaha Baba.
**
सनातनार्यजनाः वृक्ष: सजीवः मन्यन्ते, अतः तेषाम्
हननम् हिंशा.
अधुना विद्यालये पाठयनं भवति यत् वृक्षछेदनम्
न करणीयं. पाश्चात्य जनाः न ज्ञातः पूर्वं यत् वृक्षे च जीवनं. ते कथयन्ति पृथ्वी निर्जीवः,
सूर्यम् च.
* सनातनार्य लोग गाछ के बाबा मानेलन. फेरू ओकरा के काटे के बात कहां ?
हमरा हँसी छुटेला ई जान के कि आज विद्यालयन में` पेड़ ना काटे के पढ़ाई होला. बहुगुणा
जी त~ ही खातिर 'चिपको आंदोलनों' चलवलन.
ई पछिमी लोग पेड के सजीव ना जानत रहन, आजो ई लोग धरती माई के निर्जीव मानेले, आ
सूरजो बाबा के. *
** A Sanaatanarya loves each
tree addressing them as
‘baba’, the Grandpa:
How can anyone cut his / her
‘Baba’!!!
Now I laugh to find that
‘What I learnt in my childhood
at 2 to 5 years age’.
Now the grownup students and
people are taught ‘not to cut a tree’, and laugh to find how Bahuguna ji had to
start “Chipko Movement” to save trees, which earlier used to be considered
non-living, by the Westerners as they,
even now consider the Earth and
the Sun non-living;
for us who are our Mother-Earth,
and the Sun-Father. **
* क्षमा चाही, हम त बूढ़ जइसन बात करेलगनी, हम त नथमलपुर जात रही,\.
जब हम ‘ढेलहा बाबा’ के देखनी, त निअरे गइनी. एगो खूब बढ़ ढेला के दुनो हांथ से उठा
के ढेलहा बाबा के जड़ के निअरे रख देनी. फेरु तन मन से प्रणाम कइनी, जे से भीषन गरमियो
में`अच्छा शीतल लागे लागल.
करीब १ कीलो चलला के बाद, १०० मी प नथमलपुर के पक्का मकान दीखे लागल *
क्षमा!, अधुना अहं वयस्कIनुसारेण लेखनं
प्रारभतम्, विस्मृतं
यत् अहं नथमलपुरआपणे गच्छामि,
यदा अहं 'ढेलहा बाबा' दृष्टम्, अहं
निकटे गतः, विहत्तमम्लोष्ठम् हस्तयोः आदाय, अहम् 'ढेलहा बाबा' सम्मुखे स्थापितः, तन्मयेन
नतमस्तकम भूत्वा , येन भीषण तापेSपि अहम् शीतलमनुभवं कृतः 1.5 किलो मी चलन-पश्चात्.
100 मी पश्चात् अहं नथमलपुरस्य प्रस्तर-गृहान
दृष्ट:.
** Sorry, I have started talking
as a grown-up,
forgetting I was going to see
the Nathmalpur bazaar.
When I saw Dhelahaa Baba. When I
went nearer, I lifted the largest lump of earth and put the same at the foot of
the Baba, and bowed down with full devotion, which provided a very cooling
effect after passing about a km in the scorching sun and heat. After walking
for a few 100 steps I could see some
Pakka buildings of Nathmalpur.
**
यदा अहं पगमार्गात् नथमलपुर आपणे प्रविष्टम्, अहम् एक विस्तृत
मार्गे आगतं
यस्य उभयहस्तौ दर्शनीयउच्च-अट्टालिका:
आसान् .
* जब हम एगो गली से नथमलपुर पहुचनी त एगो चौड़ा रास्ता प निकालनी,
जेकरा दुनो ओर दुमंजला घर रहन स, जे देखे में बड़ा नीमन लागल *
** When I entered into
Nathmalpur through a gali, I came to a wide road both sides of which there were
many single and double story buildings which were spectacular for me. **
अहम् नुनु बाबा-अनुगामी, यः मम तृतीयपीतामहः,
द्वितीयः हरिहर पांडे,
प्रथम: जंग बहादुर पांडे आसीत्.
नुनु-पितामहः मह्यं मधुरान्नम आनयितं,
यत् स्लाघ्यं ; टाडा संध्यामभवत ; सूर्यास्त पूर्वमेव अवाम् गृहे गन्तव्यम्, यत् 'ढेलहा
बाबा ' स्थलात् पूर्वमेव 'मृतात्मा' वसति स्म - केचन कथितः.
* हम त नुनु बाबा के पीछे चलत रहीं, जे हमार ३ मे सब से छोट बाबा रहन, लललका बाबा:
जंग बहादुर पाण्डे, उनकर छोट भाई हरिअर बाबा, उनके चचेरा भाई नुनु बाबा.
नुनु बाबा हमारा खातिर जिलेबी खरीद के अइले, जे बड़ा नीमन लागल; साँझ भइल जात रहे;
सुरुज बाबा के डूबे से पहिलहीं हमनी के घरे पंहुचे के रहे, काहे की ढेड़ लोग कहत रहन
'ढेलहा बाबा ' ,,,,,,..............पहिले राह में`एगो भूतहा जबह बा; तब हम ई ना जानत
रहीं कि भूत का होला. *
** I was following Nunu Baba,
the youngest of my Babas, grandpas out of total 3 Babas: Lal Baba, Sri Jung
Bahadur Pandey; Harihar Baba, Lal Baba’s younger brother; and Nunu Baba, Lal
Baba’s cousin.
Nunu Baba purchased some Jilebi
for me. It was so tasty. I love Jilebi even today. It was getting late. We have
to return home before sun set, since many believed before Dhelaha Baba, there
was a Bhotaha place.
Then I didn’t know about ‘bhoot’
i.e Ghost. **
एकदा यदा अहम् स्व मातामही क्रोदे
निद्रायां आसन्, तदा अनेकललना: वालक-वालिकायाम् सह मम गृहे आगता:.
यदा अहम् निद्रायाम् आसम्. एक: पुरूषः
मम निकटे आगत:, तथा मह्यं चुम्बितं; अहं कर्णसमीपे किंचित् अनुभूतं. मम पितामही मम
हस्तौ स्व हस्ते धृताः, तदैव अहम् स्व वाम-कर्ण समीपे किंचिदनुभूतं;.
तदैव सर्वे ललना: वालक--वालिकाः करतल-ध्वनिम्
कर्तुम् प्रारभत.
* एक बेर जब हम आजी गोदी में सुतल रहीं, त देखनी कि ढेर स्त्री लइका लईकी लोग घर
में आगिल, साथ में` एगो अउरु आदमी रहे, जे हमरा नजदीक आ के हमरा माथा प चुम्मा लेलस;
तबाही हमरा दाहिना कान `कुछ भइल लागल. हमारा दुनो हाँथ आजी आपने हाँथ में लेले रही,
जब सोंचते रहीं कि बायां कानो में कुछ भइल लागल.
तबही सब स्त्री लोग आ लइकन लोग ताली बजावे लगले. *
** Once when I was sitting in
the lap of my grand mother, when a number of ladies came in our house. Some
children also came with them.
While I was sitting, a person
came near me, and kissed me. I felt something happened to my right ear, but
couldn’t make out since grandma was holding my hands. Soon I felt something
happened to my left ear.
All the ladies and children
started clapping. **
अहम् न ज्ञातं, किम् एतां, तदैव अहम्
एक 'रसगुल्ला ' मिष्टान्नम् प्राप्तम्. वालवाला: च मिष्टान्नम्खादन. तदI संध्या वेला
आसीत्. अहम् अपरं खादित्वा कदा निद्रायाम् गत:, न जानामि.
* हमरा त समझे में ना आइल कि ई सभ का होता, तबही हमरा के एगो उजरका रसगुल्ला मिलल,
लइकन लोगो मिठाई खाये में` लागल रहन.
ई सब सांझ में` भइल, दिन त मालुम नइखे, बाकिर ई ढेर सांझ रहे.
एक दू अउरु रसगुल्ला खा के हम कब सुत गइनी, पते ना चलल. *
** I couldn’t make out what had
happened, when I was given some rossogulla, a very popular and tasty white
sweet.
Children and ladies were also
taking the sweet.
This was evening. I do not
recall the day, but it was late evening,
and after taking a few more
rossogulla, when i slept I did not know. **
प्रातः मम मातामही कथिता यत् ह्य:
मम कर्णन्छेदी-संस्कारं सम्पन्नम् .
सा कथिता मया स्व कर्ण श्पर्श न कुर्यात्.
ममकर्ण-छेदनं स्वर्ण-तारेन कृतः, यत्
तत्रैव स्थास्यति ४ - ५ दिवसाय.
तत्पश्चात् तत्र कुंडले भविष्यतः.
एतत्-संस्कारेन जीवनं स्वास्थ्यप्रदम्
भवति.
* भोरे जब हमार नींद छूटल त, आजी कहली कि काल्हु हमार 'कान छेदाई'
हो गइल सोना के तार से, ४-५ दिनन तक ओहिजे रही.
फेरु ओही छेद कुण्डल पहिनल जाला.
एह से आदमी निरोग रहेलI. *
** Next morning my grandmother
told me that last evening,
my ‘Ceremony of Pinning the
Ears’ was performed.
She told me not to touch the
ears, since the Pinning of the Ears was done by gold wires, which were present
in the form of rings and
would remain there for 4-5 days
or more,
when they could be replaced by
Kundals.
‘Pinning Ears Sanskar’ is
supposed to provide better healthy life. **
अहम् भाग्यषाली यत् अहम् swa वालयकालात्
पूर्णतया प्रसन्नोश्मि. अहम् 5 वर्षात् मातृदुग्धपानम् च कृतः, तदा मया कनिष्ठभगिनी
शान्ति आगता, यदा वयं खबड़ा ग्रामे अवसं, मोदफलपुरे , बिहार-प्रदेशे.
* हम बड़ा भाग्यशाली कि हम आपना लइकाई` में खूब मौज मस्ती कइनी , 5 बरिस पांच बरिस
तक माई क़े दूध पियत रहीं, तब छोडनी जब छोट बहिनी के जनम भइल, *
** I feel fortunate to enjoy my
childhood to the fullest extent
taking mother’s milk for about 5
years, when I got my youngest sister Shanti when we were living in our new
house at village Khabra, Muzaffarpur in Bihar itself. **
6. अक्षरज्ञानम् लिखाई पढ़ाई Likhaai-PaD*aai Literacy. Page 2.84 – 2.88
वयम्, अहम् , मम ज्येष्ठभगिनी सरस्वती, तथा Abhaya: अग्येपकवान^
'मकई' भक्षनं अतीव रोचकं..
* हम, Abhaya आ हमार बड़की सरस्वती दीदी आगि पकावल चाहे
भुडभेन्टल मकई मीठ मीठ सुस्वादु बाल खूब खात रहीं जा, *
** We, myself and my elder
sister Saraswati also loved to take roasted maize.
They were freshly plucked and
roasted on fire or in hot ash,
so sweet and tasty and
deleterious. **
अहम् न क़दापि पठनाय ईच्छितं ४ - ५
वर्ष पर्यंतं. यथा पूर्वमेव कथितं, अहम् सदा बालबालानां सह क्रीड़ा-करने संलग्नम. 'मकई
' क्षेत्रे विभिन्न रूपाणाम पकवान 'गुरहमीम' भक्षने संलग्नम, केचन पीतां, अन्ये रक्तां,
परन्तु विभिन्न-स्वाद सह. अपक्वम अति तिक्तः आसीत्.
z * हम ४ -५ बारिस के उमिर तक कबहीं पढ़े खातिर बैठहते ना रहीं. जइसन पहिलहीं लिखल
बा, हम हरदम लइकन के साथ खेलते रहीं. मकई खेत में` खेलत रहीं, जहां हम नीमन नीमन गुरहुमी
khaat रहत रहीं, हर गुरहमिनटी के आपन अपने स्वाद, अपने रंग, पीयर, आ पियरई लेले, कवनो
हरिअर आ पीयर , कवनो लाल त कवनो के लालसे चित्काबर, पकला प नीमन गंध, बाकिर कच्चा
`सब तींत *
** Even at the age of 4 – 5, I
was not sitting for study. As told earlier, I used to play all the time with
children. Playing in maize field where I loved to take Gurhumee, a wild
muskmelon; each plant with its own characteristic flavour, taste and color;
some yellow or yellowish, some green-yellow, some red or reddish with beautiful
patterns, lovely smells when ripened, but all with bitter taste when unripe. **
संध्या वेलायां ४ - ५ वादने प्रतिदिनं
वालवालाः ठाकु बाबू महोदयस्य गृहद्वारे क्रीडने संलगनाः, कोलाहलं च कृतवन्तः, ठाकुर
बाबू महोदयः न कदापि क्रुध्ध;
*साँझ के करीब ४ बजे, ३० - ४० लइका- लईकी सब ठाकुर दुआर प रोज खेलत रहले आ ठाकुर बाबू टुकुर टुकुर
देखत रहत रहन; कबहुँ केहू के कबहीं डँटलन ना, जब की हल्ला गुल्ला होत रहे खेले में. *
** In the evening at about 4 pm,
30 – 40 children used to go to the front yard of
Thakur Babu whom, I never forget
him, who loved to watch
children playing, shouting, quarrellig but never getting annoyed at all, ever.
**
मम पिता पण्डित अम्बिकादत्त शर्मा
सदा लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रमे, गन्नीपुरे, मोदफलपुरे कार्य करोति स्म; केचन शिक्षकI:
पाठनाय मम गृहे आगतवान हिन्दी भाषा पाठनाय, परन्तु तेन सह पठितुं अहम् कदापि उपविशतुम्
न इच्छितम्.
* हमार बाबू जी, पंडित अम्बिका दत्त शर्मा लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम, गन्नीपुर
, मुजफ्फरपुर में` लागल रहत रहन; कुछ शिक्षक हमारा के हिन्दी पडावे के चहले, बाकिर
हम उनका जवरे बैठते ना रहीं, ना ता हमारा लिखल पैदल निम्न लड़त रहे. *
** My father Pt Ambika Datta
Sharma was busy with
Lokmanya Brahmacharyashram,
Gannipur, Muzaffarpur.
Some teachers tried to teach me
Hindi writing, but I never sat with them,
neither I liked to write or
read.**
** She told me to do the same
every day about 2-3 pages. I started doing the same.
After a week, she herself wrote
something on a copy book and told me to do the same on them.
Next week she wrote Om, and a,
aa, i, ee ... a: in ‘Devanagari Script’, and in a week, I myself started
writing a, aa, i ... a:. **
एकदा अहम् माता समीपे उपविशनIसम्.
सा कथितI, “किञ्चिदपि लेखनं अति सामान्यम्, अत: शीघ्रमेव लेखनं सम्भवम्.”
अहम् कथितं, “केन एतत् सम्भवम्.”
सा कथिता, “स्वयमेव पश्य.”
सा एककलममIदIय कथिता, “कलमम्धृत्वा
एतत्पुस्तके यत्हिन्दी भाषायां लिखितमस्ति, त्वमपि येशाम् ऊपरी कलमम् चIलय.”
शीघ्रमेव अहम् द्वे पृष्टे तथैव कृतं.
सा कथिता, “अति श्लाघ्यम्. अद्य कार्यम्
संपन्नम्.”
* एक बेर जब मIइ के निअरे बइठल रहीं, त ऊ कहली की कुछुओ लिखल बड़ा आसान बा, जे आसानी
से जान सकेनी.
अचरज से हम कहनी: ई कईसे!!
ऊ कहली: अपने देख लS.
माई हमरा के एगो हिन्दी के किताब देली आ कहली की एगो कलम लेल
आ जे लिखल बा ओही प कलम चलाव.
तुरते, हम २ पन्ना प ओसही क देनी, हमार माई कहली: ई त खूब नीमन लIगता.
आज खातिर अतना बहुत बा. *
** Once, when I was sitting near my mother, she told me
writing anything was the easiest, which I could learn in no time.
Surprisingly I said: Was it so!!
She replied: you try yourself.
She gave me a book in Hindi and said to take a pen and start following
moving the pen over what was there in the book.
In no time, I did the same for 2 pages, when my mother said: Excellent.
Enough for the 1st day Lesson.
**
तत्पश्चात् मात्र एकमासमेव अहम् हिन्दी-भोजपुरी
भाषालेखनपठनं प्रारभतम्.
पश्चात् मम ज्येष्ठभगिनी संस्कृतं
पाठयत्.
*असही करीब एके महीना में हम देवनागरी के 51 अक्षर आ 10, 11 अंकन के ज्ञान हो गइल.
एह से हिंदी आ भोजपुरी लिखे आ पढे के आधार पड़ल.
बाद में` बड़की दीदी संस्कृत पढ़वली. *
** Thus, within a about a month,
I learnt all 51 letters of Devanagari, and 10 digits.
This laid the foundation of
learning writing and reading, Hindi and Bhojpuri.
Later my eldest sister taught me
Sanskrit. **
अहम् "खबड़ा उच्चप्राथमिक विद्यालये"
पठितं, यत्र प्रधानाध्यापक: श्री गवेंद्र शर्मा आसीत्, यः "लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रमात्
स्नातकः” यस्य संस्थापकः आचार्य पण्डित अम्बिकादत्त: आसीत्. यत्र अनेकाः वालवालाः मम मित्रमभवन्.
* हम "खबड़ा अपर प्राईमरी स्कूल" में` पढ़नी जहां प्रधान शिक्षक श्री गवेंद्र शर्मा रहन, जे "लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम", गन्नीपुर,
मुजफ्फरपुर के स्नातक रहन जेकर अधिष्ठाता आचार्य पंडित अम्बिका दत्त शर्मा रहन.
एह विद्यालय में`हमार ढ़ेर लइका लईकी दोस्त बनले *
** I studied in “Khabra Upper
Primary School” where Shri Gavenra Sharma, who had graduated from “Likmanya
Brahmacharyashrama”, Gannipur, Muzaffarpur, which was established by Acharya Pt
Ambika Datta Sharma was the Head teacher.
While in this school I made good
friends both boys and girls
as the school was
co-educational. **
7. चूड़ाकरणसंस्कारम् लापड LaapaR Hair-cutting
Ceremony. Page 2.89 - 2.91
अहम् न जानामि कदा प्रथमं मम केशकर्तनमभवत.
परन्तु पश्चात् अहम् ज्ञातं यत् केशकरतानापश्चात् मम केशा: संचिताः ज्ञानपुरे बैद्यनाथधामनयनाय.
ग्रामे अग्निज्वालायाम् मम गृहं च
भस्ममभवत् ,
येन गृहे यत्किंचिदासीत्, ते स्वाहा.
मम प्रथमं मृत्तिका गृहम् गंगा माता
उदरे गत:. तत्पश्चात् एकसुन्दरमृत्तिका-खरपत्रIन् आच्छादितं गृहम् च गंगा उदरे गतः.
तत्पश्चात् ब्रह्मस्थानसम्मुखे तृण - गृहम् निर्मितम्.
* हमरा इयाद नइखे कब हमार पहले बेर बार काटल गइल, बाकिर ई ज्ञानपुर में कटाइल रहे;
बाद में पता चलल, "पहिले पहिले हमार बार काटल गइल त, ऊ बैद्यनाथ धाम ले जाए खातिर
संजो के रखाइल रहे ज्ञानपुर में.
बाकिर, खर्ह के घर के अगलग्गी में` सब
चीज राख
हो गइल.
पहिलका माटी दीवार आ खपड़ा वाला घर त गंगा मैया के पेट में चल गइल रहे.
फेरु खरह के ७म घर बनल रहे बरहम बाबा के सामने. *
** I do not recall when my 1st
Hair Cutting was done, but it was done while I was in Gyanpur. Later I came to
know, “The first hair after cutting was preserved for taking the same to
Baidyanath Dham.
However, the same got burnt in a
Fire in my Straw house in Gyanpur. The original Earthen walled and
tile-over-traw and bamboo house had gone into the River Ganga Maai. After which
our straw house was shifted 7th time near Barham Baba. **
साधारणतया बालकानां मुण्डन संस्कारं,
यग्योपवीत समये भवति. मम मुण्डन -संस्कारं च याग्योपवीतकाले मुज़फ़्फ़रपुरे खबड़ा ग्रामे
अभवत्.
* मोटा मोटी ढेड़ लइकन के मुंडन, जनेऊ बेर कईल जाला. eही से हमार
असल मुंडन संस्कार, जनेऊ के बेर भइल रहे मुजफ्फरपुर में. *
** Normally for many boys, the
formal ‘Hair Cutting’ is done just before and along with Yagyopaveet Sanskar.
Thus my formal ‘Hair Cutting Ceremony’
was also done juat before my
Yagyopaveet Sanskar. **
यदा मम ज्येष्ठपुत्र: जातः, अहम् ज्ञातं
यत् मम ज्येष्ठ भगिनी स्व मने कथिता, यत् यदा मम पुत्रं जायते, तदा तस्य मुण्डनं वैद्यनाथ
धामे भविष्यति.
इद्रिसी कथनं अहम् न कदापि करोमि;
परन्तु यदि मम सम्मुखे इद्रिसी वार्ता: कोSपि करोति, तदा तत् अवश्यमेव शीघ्रातिशीघ्रं
करणीयं.
अतएव यदा दुर्गापुरे मम प्रथमं पुत्र:
जातः, तदा अहम् तेन सह दुर्गापूरात् वैद्यनाथपुरे गत:, तथा तस्य मुण्डनसंस्कारं कृतः.
अहम् च स्व मुण्डनं कृतं, तथा मुज़फ़्फ़रपुरे
मम मुण्डनकाळात् मम माता केशां संचिता, यत्
अहम् दुर्गापूरात् वैद्यनाथ-धामे आनयितं,
ते च अहम् वैद्यनाथ धामे त्यक्त:.
* बाद में, जब हमार बड बेटा के जनम भइल, त पता चलल हमार बडबहिनी भखले रही कि, जदी
हमरा बेटा होई, त मुंडन वैद्यनाथ में होइ;
हम त सभ ना करी, बाकिर जदी केहू कह देलI, त ऊ कईल जरूरी मानेनी.
ही से हम आपन बड़ बेटा के दुर्गापुर से वैद्यनाथ धाम ले जा के, उनकर मुण्डन करववनी.
ओही घडी आपनो बार, जे मुजफ्फरपुर में जब हमार रहे, तबसे राखल केशो वैद्यनाथ धाम में
अईनी, केश कटा के अईनी दुर्गापुर. *
** Later on, when my 1st son was
born in Durgapur, my eldest sister in her heart had said that, “After the birth
of my 1st son, his 1st Hair Cut’ would be done in Baidyanaath Dham”.
Normally, I do not do such
things, but once said, it must be performed as said.
So I took my eldest son to
‘Vaidyanath Dham’ for his Mundan from Durgapur where we were living then.
At the same time alongwith my
son, I too presented my hair in Vaidyanaath Dhaam
which was preserved by my mother
for the purpose. **
8. उपनयनसंस्कारम् यग्योपवीतम् वेदारम्भम्
YagyopaveetaSanskaaram जनेऊ Janew वेदपाठ
‘Getting Secondary Eyes’. Page
2.92 – 2.97
उपनयनसंस्कारम् 'यग्योपवीतसंस्कारम्
च कथ्यते.
उपनयन = द्वितीय-अक्षि. अतः उपनयनविना
न किञ्चदसामान्यम् दृश्यते, नवजातविडालसमम्
अतः यग्योपवीतपश्चात् वालकः द्विजम्
भवति.
वेदारंभ तथा यज्ञकरण पूर्वं, यग्योपवीतं
आवश्यकम् .
* उपनयन संस्कार के 'यग्योपवीत संस्कारो' कहेला लोग.
उपनयन माने होला 'दुसरका आँख'. कवनो बिलाई के जनम के बेर आँख दुनो बंद रहेला. ४
- ५ दिनन के बाद ओकर आँख फुटेला, तब ऊ संसार के देखेला; ठीक ओसहीं जब लइका के वेद ना पड़ावल जाय,
ऊ सही रूप से संसार के देखिए ना सके.
एह से जनेव बाद ब्राह्मण, क्षत्रीय आ वैश्य के दूसर जनम होला.
> एही से एह लोगन के द्विज कहल जाला.
जग करे खातिर आ वेद पढ़े खातिर, यज्ञयोपवीत जरूरी होला. *
** Upanayana Sanskar is also
known as ‘Yagyopaveeta Sanskaar’.
Upanayana means ‘Secondary eye’.
Just like a cat is born with their eyes completely closed, and only after 4 to
5 days the new born kitty's eye gets open; the same way unless and until a boy
is taught ‘Veda’, he is not able to see anything
in right perspective, even if he
has good vision;
Since it is essential to perform
Yagyas, for which
wearing ‘Yagyopaveet’ is
required before ‘Vedaramba’. **
** After completion of
BrahmacharyaAvasthaa or after Graduation ‘Samapawartan Sanskar is done when the
person is supposed to lead a ‘Married Life’ after Vivaah Sanskar.
अतएव, सामान्यतया ३ -४ संस्काराः एकसमये
जना: कुर्वन्ति, यथा:- चूड़ाकरणमं, याग्योपवीतं, वेदारंभम, तथा समापवर्तनसंस्कारं.
* एह से, मोटा मोटी ३ - ४ संस्कार लोग एके बेर क देलन, जदि पहिलहीं ना भइल होखे
तब. जइसे चूड़ाकरण, यग्योपवीत, वेदारम्भ। जेकरा बाद पढ़ाई के बाद के 'समापवर्तन संस्कारो'
लोग जनेवे में क देला. *
** Thus, normally 3 – 4 Sanskar
are done together, if not done earlier; namely:
Choodakarna, Yagyopaveet,
Vedarambha when Brahmacharya Life
or Studentship of the boy
starts.
After finishing education,
'Samapavartan Sanskaar' is done as the Graduation.
However people perform
Samapavartan also with Upnayan itself. **
अधुना अनेकाः एकमेवकाले चूड़ाकरण, उपनयन,
वेदारम्भ तथा समापवर्तन संस्कारI: कुर्वन्ति, विवाह संस्कारकाले.
* ढेर लोग त बिआहे के बेर, पहिले चूड़ाकरण, जनेऊ , वेदारम्भ आ
समापवर्तन संस्कार क देले *
** Many perform ‘Hair Cutting
Ceremony’, ‘Yagyopaveet’, ‘Vedarambh’, ‘Samapavartan’ Ceremonies together just
before
the ‘Vivah’ or ‘Marriage
Ceremony. **
मम चूड़ाकरण-यग्योपवीत-वेदारम्भ ३ संस्काराः
एकमेव काले अभवत् सप्तवर्षवयसपश्चात्. तत्पश्चात् अहम् एकब्रह्मचारी रूपे 12 वर्षपर्यन्तम्
पठनं कृत्वा, ज्येष्ठ भ्राता सह मम समापवर्तनसंस्कारमभवत् तस्य विवाह पूर्वम् .
* करीब 12 बारिस ब्रह्मचारी रहला के बाद, बढ़ भाई के बिआह से पहिले भाईये जी के
समापवर्तन संस्कार के बेर, हमरो समापवर्तन संस्कार क दिआइल. *
** In my case, the 3 Ceremonies
of ‘Hair Cutting’, ‘Yagyopaveet’, and ‘Vedarambha’ were done together; after
which I became a Brahmachaari and
carried on studying and learning
Vedas, and other subjects.
** I used to get up early in the
morning along with my father, at about 4-30 am. After toilet I used to do Yogic
Ashan, collect Samidha for Hawan.
I used to do learning as a
Brahmachari or as a Vidyaarthi, a student. **
ब्रह्मचारीरूपे अहम् प्रतिदिनं 3 वेलायाम्
संध्याम् कृत्वा वेदपाठम्, संस्कृतव्याकरणसाहित्यगणितविषयपठनं कृतं,
आयुर्वेद-पुस्तकमासीत् :- 'गुलरगुणविकासम्’.
गृहात् अहम् 'बिहार संस्कृत अस्सोसिएसनIत्
', 'प्रथमा परीक्षiयाः' पठनं कृतः.
* ब्रह्मचारी के रूप में हम रोज 3 बेर
संध्या आ वेदपाठ करत रही` अउरु विषय पढ़त रहीं
जइसे > संस्कृत व्याकरण, भाषा आ साहित्य, गणित, आ आयुर्वेदिक किताब 'गूलर गुण विकास'
हम 'बिहार संस्कृत अस्सोसिएसन' के 'प्रथमा परीक्षI ' के
घरे से तइयारी करत रहीं *
** As a Brahmachari, I used to
do Sandhya, 3 times a day, Veda Patha, and studying other subjects like
Sanskrit Grammar, Language and Literature, Mathematics, and Ayurvedic book
‘Gulara Guna Vikas’ preparing for ‘Prathama Pareexa’ of a Board equivalent to
present “Secondary School Examination” in Sanskrit medium. **
अहम् स्वाध्यायं, गृहात् एव कृतम्
.
यदा कदा अहम् आश्रमम् (लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम,
गन्नीपुर, मुजफ्फरपुर, बिहार, भारत) च गतः यत्र ७ - ८ भवनेषु वर्ग आसन्. प्रवेश पश्चात्
हवनशाला आसीत्, यत्र आचार्य: उपविशत् यज्ञानभवत्, प्रवचनां च.
औषधाल ये वैद्य: उपविशत य: रुग्नानां
औषधिम विना मूल्यमेव दत्तवान.
आश्रमस्य मुख्य द्वारं भैरो शाहेन
सुरक्षितमासीत्.
* हम त आपन पढ़ाई ख़ास क के घरहीं से करत रहीं.
कबहीं कबहीं हम आश्रमो (लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम, गन्नीपुर, मुजफ्फरपुर, बिहार,
भारत) चल जात रहीं; आश्रम में 7 - 8 हॉल रहे, जहवा वर्ग चलत रहे.
एगो हवनशाला रहे, जहां यज्ञ कैल जात रहे, आ जहवा आचार्य बइठत.रहन,
आ हवन करत रहन आ प्रवचन करत रहन.
एगो अषधालयो रहे, जहां वैद जी बैठत रहन, रोगियां के जाच क के मुफत दवाइ देत रहन;
आश्रम मुख्य दरवाजा प सुरक्षI भैरो साह करत रहन *
** Most of the studies 1 used to
do in my home.
Sometimes I used to go to
Ashram, Lokamanya Brahmacharyashram, Gannipur, Muzaffarpur. In the Ashram,
there were 7 to 8 halls where classes were held.
In addition there was a
Hawanshaala for performing Yagyas, where the Acharya used to sit and performa
hawan and deliver lectures.
There was an Aushadhaalay where
Vaidya jee used to sit and check the patients. All Ayurvedic medicines were supplied
free from the Aushadhalay.
The Entrance of the Ashram was
from Haipur Road.
The Gate was secured by Mr
Bhairav Saw je **
श्री जैमिनि जी तथा श्री श्यामनंदन
शर्मा आंग्ल एवं हिंदी भाषा पाठितवन्तौ.
पंडितां: 8 - 10 आसन, ये अन्य विषयान् पाठीतवंत: अधुना
अहम् न स्मरामि तेषां नाम्नी यत् तदा अहम् वाल्य काले आसम्.
* श्री जैमिनि जी आ श्री श्यामनंदन शर्मा अंगरेजी आ हिन्दी भाषा पदावत रहन; ऊहा
8 - 10 पंडितो रहन, जे दूसर विषय पढ़ावत रहन; आज हमरा ओह लोगन के नाव इयाद नइखे, काहे
कि ओह घरी हम ढेर छोट रहीं *
** Shri Jaimini jee and
Shyamanandan Sharma used to teach English and Hindi. There were 8 yo 10 Pandits
who used to teach other subjects I cannot recall their names now as I was too
young. **
आश्रमः गन्नीपुरग्रामे 'श्री साव महोदयस्य
शरोवरतटे आसीत्’. स: सरोवरतटम्, आम्रवृक्षान्, कृषि क्षेत्रां च आश्रमाय दत्तवान्.
सरोवरे मित्राणि सह स्नानकरनम ाति
आनंददायी च.
* आश्रम गन्नीपुर के सावजी के पोखरा प रहे. श्री साव जी भिण्डा, गाछी, धनखेती आश्रम
के दान में`दे देले रहन. हम आपन साथियन के साथे खबड़ा गाँव से आश्रम आ जात रहीं आ पोखरा
में नहा लेतरहीं *
** The Ashram was situated by
the side of ‘The pond of Sava ji’. The Ashram area including Aushadhaalay,
Mango Orchard and Paddy field was donated to the Ashram by Shaw ji.
I along with my friends from
village Khabra used to take bath
in the pond near the Ashram. **
आश्रमस्य निकटे एकलघुवनमासीत्. यत्र
विभिन्नजातिवृक्षाः आसन्, केचन फलदायी, अन्ये कंटकपरिपूर्णI:, केचन लघु
अन्ये वृहत् शीतल छायादायिनी. वानरां, विडालान्, सर्पान् आदि जीवाः च आसन् तस्मिन्
वने यत्र अहम् स्व मित्रसह क्रीडायाम् रत:
दिनं दिनं.
*आश्रम में ढेर पेड़ सब रहन स, कवनो बड़ा बड़, कवनो झाडी सब, कहई खरहा, बानर, सियार,
विलाई, कहई तरह तरह सुनर, महकउआ फूल, ऊहां सांपो रहे; बाकिर ओह बन में खेले बड़ा मन
लागत रहे प्रकृतिं के गोदी में . *
** By the side of the Ashram,
there was a small Jungle with varieties of trees and shrubs, grasses and
Jackals, hares, cats, monkeys, snakes, berries, fruit all living in a natural
environment where we used to play and enjoy. *
9. ब्रह्मचर्यावस्था
Brahmacaryaavastha ब्रह्मचारी के जिनगी
Brahmacarike Jinagi Unique Studentship.
Page 2.98 – 2.91
** I used to get up early in the
morning along with my father, at about 4-30 am. After toilet I used to do Yogic
Ashan, collected Samidha. Then study of course books. After which we, myself,
my elder brother and sisters used to take our breakfast with Puree, Kheer,
Vegitables, Curry, halwa and verieties of fruits. We were perfect vegetarians,
no onian or garlic,
प्रतिदिनं अहम् समिधा आनयितुं वने
अगच्चम्, शुष्क-आम्र अथवा
पीपलडालिकान् हवनजन्य.
स्नानपश्चात् संध्या हवन देवपूजन तथा
वेद पाठं प्रति दिनं करणीयं.
* हर रोज गांछी चाहे वन में जा के हवन खातिर आम चाहे पीपर के लकड़ी ले आवत रहीं,
फेरु नहा धोआ के संध्या के बाद देव पूजा आ हवन करत रहीं फेरु वेद पाठ; संध्या दिन में`तीन
बेर करत रहीं. *
** Everyday i was collecting
‘Samidha’, dried twigs of Peepal or Mango trees for hawan. Then after taking
bath, I used to do Sandhya, Hawan, Devapoojan,
and Veda Patham. **
ब्रह्मचारी रूपै मम परिधानं "लुंगी Longi अधोवस्त्रम् - लंगोट
– ऊत्तरीयम् चांदर
" तथा पीपल अथवा पलास दण्ड मात्र आसीत्. सर्वे वस्त्रान् स्वेत अथवा गेरू-रंगें
.
z ** ब्रह्मचारी के रूप में हमार पहनावा रहे एगो लुंगी , लंगोटा , चादर , मूज के
डाँरा, पीपर चाहे पलास के डंडा रहे, सब गेरुआ चाहे उजर. कवनो सीयल कपड़ा ना.
जाड़ा में एगो uun के चादरों रहत रहे. *
**As a Brahmchari our dress was
an unstitched lungi, a langota (uner-wear), a Chadar and a wooden Kharaau as
foot-wear, a dand of branch of Peepal or Palash tree. All clothes were of white
or saffron color.
In winter woolen chadar.
No stiched clothings, no shoes,
no umbrella etc. **
10. ‘प्रथमा परीक्षा’ लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम्
Prathamaa Pareexaa Lokamaanya BrahmcaryaAshram
घरे से ‘प्रथमा’ Ghare se ‘Prathamaa’
‘First Sanskrit Secondary
Examination’. Page 2.100 – 2.105
मम जीवने
त्रयः दुखद घटना घटितI: सृ 9047 - 48 वर्षे:-
* साल
9047 - 48 में, हमरा जिनगी में 3 दुखद घटना धटल:*
**
During the year 1947- 48 three unforgettable things happened in my life:
1.
भारतस्य मुस्लिम-यवन जनाः, भारतस्य त्रिखण्डIनि कृत्वा, द्वे खण्डसह
एक ‘पाकिस्तान’ नाम्नी ‘मुस्लिम’ नवदेशम् निर्मितम्.
* साल 9047 में मुसलमान
लोग भारत के 3 भाग क के, ऊ लोग 2 भाग लेके एगो दूसर देश ‘पाकिस्तान’
बनवले.
** In
1947 India got divided into 3 parts due to Muslims, who took away 2 parts and
formed ‘East Pakistan’ and ‘West Pakistan’. **
2. साल 9048 वर्षे आचार्य पंडित
अम्बिकादत्त शर्मा, अधिष्ठाता
"लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम" दिवंगत:.
"लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम" दिवंगत:.
बरीस 1948 में आचार्य पंडित अम्बिकादत्त शर्मा,
जे "लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम" के अधिष्ठाता रहन, दिवंगत हो गइलन.
** In 1948, Acharya Pandit Ambika Datta
Sharma, who had established “Lokamanya Brahmacharyashram” was no more.**
3. बिहार सासन: सृ 9048 वर्षे "लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम" स्व अधीने
कृतः, तत्रैव आर डी एस महाविद्यालयः स्थापित:,
एक सामान्य स्नातक महाविद्यालयः.
* साल 9048 में "लोकमान्य ब्रह्मचर्याश्रम" के बिहार सरकार ले
लेलस, आ ओही प एगो साधारन डिग्री कॉलेज खोल देलस, आर डी एस कॉलेज. *
** In 1948, Lokmanya Brahmacharyashram was
acquired by the Bihar Government, just to open an ordinary degree college now
called ‘RDS College’. **
मम पिता
पंडित अम्बिकादत्त शर्मा, महात्मा गांधी महोदयस्य दिवंगतपश्चात शीघ्रमेव व्याधिग्रतम्
बभूव.
एकदिवसे अक्टूबर
1948 वर्षे सः 4
- 15 वादने प्रातः चतुस्क्यIत उपविशन, द्वारे अधोपतः.
अहम् तं
चतुस्क्याम् आनयितुं असफलं. अतः अहम् स्व ज्येष्ठभ्राता एवं केचन अन्य जनसहाय्ये पितरम्
चतुस्क्याम् आनयितुं सफलम्.
तत्पत्श्चात् केचन ४
- ५ दिवसे अनेकाः वैद्याः तथा आधुनिक चिकित्सकI: तं उपचाराय दृष्टवन्तः.
मम पिता वाम-पक्षाघातेन ग्रष्ट: आसीत् , अतः उपविशने असमर्थः. अंततोगत्वा सः दिसंबर
मासे 1948 वर्षे दिवङ्गत:.
* एक दिन भोरे 4. 15 बजे
जब ऊ चौकी से उठलन, त दरवाजा प जाते गिर गइलन; हम उठावे के कोशिश कइनी
बाकिर उठा ना पवनी; फेरु भाई जी आ कुछ अउरु लोगन के सहायता से उनका के चौकी प ले अइनी
जा.
अगिला 4 - 5 दिनन में ढ़ेर वैद्य
आ डाक्टर उनका के देखलन; उनका के लकवा मार देले रहे बा`बायां अंग में;
हालत खराब होत गइल, आ दिसंबर
1948 में दिवङ्गत हो गइलन *
** My
father Pt Abmika Datta Sharma fell sick soon after the death of Mahatma Gandhi.
One day in October 1948, my father got up from bed at 4.15 am but soon
felldown. I tried to take him to the bed, but failed. Then I called my elder
brother and others who helped to take him to the bed.
Within
next few days many Vaidyas and Physicians examined him. He was suffering from
partial paralysis and couldn’t get up; ultimately he expired in Dec. 1948. **
तस्य शांतशरीरम् हाजीपुर नगरे नारायणी-गंगा संगमे कोनहरा घाटे, यत्र सः
स्व पिता श्री जंगबहादुर पाण्डे महोदयस्य
अंतिमसंस्कारम् कृतः,
तत्रैव तस्य ज्येष्ठपुत्र: शिवदत्त: तस्य अंतिम्-दाहसंस्कारम् कृतः.
पंडित अम्बिकादत्त
शर्मा के शरीर के हाजपुर के नारायणी - गंगा के संगम के कोनहारा घाट प दाहसंस्कार कइल
गइल, जहां पंडित शर्मा आपन पिता पंडित जंगबहादुर पांडे के दाहसंस्कार कइले रहन; ई दाहसंस्कार
पंडित अम्बिकादत्त शर्मा के बड़ बेटा श्री शिवदत्त शर्मा कइलन *
** His
body was taken to Konahra Ghat, Hajipur where he had cremated his
Father
Pt Jang Bahadur Pande. People from Khabra, Pataahee`, Tarsan, Dubiahee`,
Sakari, Dariyaapur Kafen villeges and from Muzaffarpur Town went to Konahra
Ghat at the meeting point of Narayani with Ganga Maa. Funeral pyre was mainly
given by Sheo Dutta Sharma, the elder son of Pt Sharma. **
यथा कथनम्; वर्तते:-
मृत्यु पश्चात् जना: दशदिवसाय "प्रेतयोन्याम्" गच्छन्ति, तथा 10 - 12 दिवसपश्चात् मृतकस्य श्रद्धोपरान्तं प्रेतयोनि
पश्चात् तस्य पुनर्जन्मम् भवति.
परन्तु न कोपि सजीवः, "मानव यन्त्रः"
जन्मति अथवा मरति, यत् जीवाः
स्व 'वंश' रूपे; तथाकथित्जनमपाश्चात् यः मातायाः अण्डस्य पितृवीर्याजीवाणुना जागृतं
भूत्वा भवति गर्भाधानकाले (नतु जीवात्मा - आत्मा कारणे यत अनेकाः कथयन्ति );
अथवा केचन जीवाणु-कलमेन ( क्लोनिंग से ) नूतन जीवः भवति, जन्मात् विना.
जैसे कि ढेर
लोग कहेले केहुके मुअला के 10 -12 दिनन के बाद श्राद्ध के बाद लोग के 'प्रेत योनि
' से छुटकारा मिलेला पुनर्जन्म के बाद.
भारत में
बचपने से ई कहानी लोगन के दिमाग में भर दियाला, जबकि आज सब के मालुम बा कि
"गर्भाधान, सम्भोग के समय जदी औरत के अण्डा में स्पर्म घुस के जागृत का देला,
ओही घड़ी एगो भ्रुण बन जाला, जे पुंसवन के बाद 'जातक' के रूप में जनम लैला (ना
कि जीवात्मा -आत्मा आदि के चलते), बाकिर कवनो जीव के कलमों - लगा के (क्लोनिंग से )
नया जीव बनेला , जेकरा के जनम कल जाला
** As
said: After the death of a person, s/he goes to ‘Preta Yoni’ for 10 days when
her/his Shraddha is done on 10th to 12th day, when Punarjanma of the person
happens.
However,
none of the living being, “Human Machine” is born or dead; since in the form of
‘life’, she / he keeps on living in the form of the ‘descendants’ after the so
called birth from the Mother’s egg+ sperm of the father (not due to jeevatma or
atma as many say), or a person may be born from the cells of a parent by
Cloning. **
म् त्
न्
परन्तु 9047 - 48 वर्ष पूर्व भारत: कुतः? न कुत्रमपि.
लोकमान्यब्रह्मचर्याश्रम् कुतः ? न कुत्रमपि.
आचार्य
पण्डित अम्बिकादत्त शर्मा कुतः?
सः स्व
असंख्यशिष्येषु, वंशजेसु जीवति,
अपरम् च
सर्वे
ज्ञायन्ते:-
"ज्ञानIत्
अमृतमश्नुते"
अतएव आचार्य
पण्डित अम्बिकादत्त शर्मा सर्वत्र,
तस्य
ज्ञानसह.
* परन्तु 1947-48 के
बाद: पहिलका भारत कहाँ ? > कहउँ ना.
लोकमान्यब्रह्मचर्याश्रम कहाँ
? कहउँ ना.
आचार्य पण्डित अम्बिकादत्त शर्मा कहाँ?
> कहउँ ना, जइसन कि लोग कहलन;
बाकिर "वंश के रूप में लोग जीयते रहेला”,
ज्ञानी लोगो त जियते रहेलन.
**
However, after 1947-48 where is the original India > no more,
Where is
Lokamanya Brahmacharyshram > no more,
Where is
Acharya Pandit Ambika Datta Sharma > no more as it is said by many,
but “One
lives as one’s descendants”,
One also
lives with his. her knowledge. **
अहम् स्वाध्यायम् प्रारभतम्, तथा "बिहार
संस्कृत एसोसिएशन" पटना परीक्षायाम् उपविष्टंम्,
यस्य सचिवम् पण्डित रामपदार्थ शर्मा आसीत्,
यः आचार्य पंडित अम्बिकादत्त शर्मा महानुभागस्य
शिष्यमासीत.
अहम् सृ 9049 वर्षे प्रथमा
परीक्षा उत्तीर्नः, यः १०म परीक्षा समतुल्यः.
* हम अपने पढ़ाई शुरू क देनी; फेरु "बिहार
संस्कृत एसोसिएशन" पटना के परीक्षा में बैठनी जेकर सचिव पंडित
रामपदार्थ शर्मा रहन,
जे आचार्य पंडित अम्बिकादत्त शर्मा के शिष्य
रहन.
हम सृ 9049 में प्रथमा पास क लेनी, जे 10म के
बराबर होला *
** I started my self-study, appeared in
the ‘Pratma Exam’ of “Bihar Sanskrit Association” whose Secretary was Pt
Rampadarth Sharma, the discipline of Acharya Pt Ambika Datta Sharma
and in 1949 I passed ‘Prathma Pareexaa’ equivalent to
‘Secondary School Examination’ of a
board. **
Prathamaa Pareexaa Utteernam Prathama Pareexaa Paas
Passed the Secondary School Examinaion in Sanskrit Medium.
इति द्वितीयभागम् भाग - 2
Iti dwiteeyaBhaagam Bhaag-2 Khatam Part-2 Ends 13.03.2017
No comments:
Post a Comment